Lenny Kuhr zit voorovergebogen op haar bank, de handen gevouwen. Naast haar ligt een gitaar. Ze luistert naar Durf te zijn, haar laatste nummer dat uit de telefoon klinkt die voor haar op de salontafel ligt, naast een schaaltje met stukjes boterkoek.
Zie wat er is
Sluit het niet op
Kies als een schipper het ruime sop
Is het te groot, maak het niet klein
Stap uit de kooien van je brein
Durf te zijn.
“Ik heb het pas geleden geschreven”, zegt Kuhr. “Het gaat over loslaten van al die heilige huisjes waar we ons aan vasthouden, over doorbreken van patronen en dogma’s waar we ons veilig in voelen. Juist als je ouder bent weet je dat al die dingen waar je aan vast hebt gehouden slechts gedachtestructuren zijn. Maar wij zijn meer dan dat. Daarom: durf te zijn, ondanks dat we zo naakt en kwetsbaar zijn.”
Het gesprek gaat over de voordelen van ouder worden, maar 1993 is nooit ver weg. Dat was het jaar waarin Kuhr haar stem verloor door een neurologische aandoening. Ze was begin 40 toen, in de volle bloei van haar leven. “Niemand wist toen wat de vooruitzichten waren. Ik heb een jaar lang helemaal niks gezegd, gewoon gezwegen.”
Er viel een stilte in mij
Die gebeurtenis is sterk bepalend geweest voor hoe Kuhr zich later zou ontwikkelen. “Door de stembreuk maakte ik een spirituele tocht waardoor ik veel schillen van me afwierp en er een stilte in me viel”, zegt ze. Ze voelt zich verbonden met de natuur, het universum, de eeuwigheid die wij ook zijn, terwijl zij tegelijkertijd voelt hoe tijdelijk zijzelf is.
Steeds weer breken mijn zinnen,
mijn woorden als glas.
Ik wist niet dat leven zo kwetsbaar was, zingt ze in het nummer Steeds weer breken (tekst: Hein Stufkens) op haar laatste album dat in 2022 verscheen.
Kwetsbaarheid ervaarde Kuhr ook toen haar stem terugkeerde en zij het podium weer op wilde. “Dan stond ik daar en er was altijd een moment dat ik even de grip verloor over mijn stem. Die was nog zo fragiel. Later hoorde ik van mensen die deze concerten hebben bijgewoond dat zij nog nooit zo zijn geraakt omdat zij mijn kwetsbaarheid zagen. Als je dat durft te laten zien, verandert kwetsbaarheid in kracht.”
Haar volle stem keerde na vijf, zes jaar terug, de onzekerheid daarover verdween. Maar de inzichten die voortkwamen uit de stilte, die bleven. Ze leerde te leven in het moment, leerde zich meer bewust te zijn van wat er met haar en haar omgeving gebeurt. Dat veranderde de band met haar publiek.
“Als wij op het podium niet volledig aanwezig zijn, dan lekt alle energie weg. Je moet met alles dat je hebt aanwezig zijn in dat moment, dan is het publiek dat ook. Als dat samenkomt, krijg je een magisch spel van aanraking, troost, liefde.”
“Een album opnemen is prachtig, maar op een album wordt door de compressie alles plat gemaakt. Tijdens een concert hoort het publiek de nuances beter. Zacht en hard, de snaren van de gitaar, het kraken van het podium, de vibratie in de zaal.”
De schoonheid van het alledaagse zien
Leven in het moment, is de schoonheid zien van het alledaagse. Misschien wel het alledaagse van haar man Rob Frank die in de keuken eten bereidt voor vrienden die langskomen en zo nu en dan met een lepeltje langskomt om Kuhr te laten proeven, wat ze met volle aandacht doet.
Kuhr leeft op 100 procent, thuis en op het podium. Maar naarmate de leeftijd vordert, blijft 100 procent niet altijd dezelfde 100 procent. Die moet Kuhr soms bijstellen. Bijvoorbeeld toen ze begin dit jaar haar schouder brak en tijdens concerten de schouderband van haar gitaar niet om kon doen.
“Begin dit jaar ben ik van de trap gevallen toen we een weekje naar Terschelling gingen. Midden in de nacht wilde ik naar de badkamer gaan. Het was pikdonker en ik dacht: hier moet het toch ergens zijn. Het bleek niet de badkamer, maar de trap te zijn en ik maakte een enorme val waarbij ik mijn schouder brak. Ik beleefde dat moment in een soort waas. Ik was niet in paniek. Ik dacht: ik leef nog. Alleen die schouder. Ik kon mijn arm niet optillen en dus geen gitaar spelen. Ik ben geopereerd, maar die operatie heeft niet geholpen. Al kan ik ondertussen wel weer een tijdje de gitaar omdoen.”
“Ik vertelde mijn muzikanten dat ik niet kon spelen. Ze zeiden: ‘Lenny, maak je geen zorgen, want wij nemen dit gewoon van jou over.’ Toen stond ik daar op het podium, voor de allereerste keer zonder gitaar en dacht: wauw, ik kan nu helemaal rustig het hele verhaal vertellen. Ik sta los van mijn instrument en kan de mensen beter aankijken. De energie die ik normaal stopte in het bespelen van mijn gitaar, gaat nu naar het zingen en dat werkt nog dieper op de mensen. Soms is de muze niet zo vriendelijk om je op het goede spoor te brengen. Die heeft mij eerst een val moeten laten maken om mij te zeggen dat ik die gitaar niet zo vaak meer hoef te gebruiken.”
Halve toon lager zingen
Zangers en zangeressen krijgen op latere leeftijd te maken met een stem die verandert. Kuhr moet soms een halve toon lager zingen. “De klank van je stem wordt dieper. Ik heb nog heel veel expansie en kan nog altijd hoog zingen, maar de kracht van mijn stem ligt nu iets lager. Je moet niet proberen je stem van vroeger na te doen, maar 100 procent de stem van nu nemen. In ieder lied heb je dat ene moment dat betovert. Dat kan te maken hebben met een toonsoort. Als je een halve of een hele toon lager gaat is dat specifieke moment verdwenen. Jammer, maar dan duikt het magische moment ineens ergens anders in het lied op.”
“Ik heb geleerd met mijn mogelijkheden mee te gaan. Toen mijn stem nog maar 20 procent was van wat ik ooit had, accepteerde ik dat als mijn nieuwe 100 procent. En zo is dat ook met ouder worden. Op den duur kun je misschien wat minder, wat ik nu nog niet voel, maar dan gaat de kracht naar andere expressies. Ik denk dat daarom ook kleinkinderen het fijn vinden om naar hun grootouders te gaan. Zij hebben een bepaalde wijsheid, meer aandacht, rust.”
“Dat zag ik ook toen mijn vader stierf in 1995. Terwijl hij stierf heeft hij ons zoveel geleerd. Hij kon niet meer lopen, was een beetje aan het dementeren, maar hij had heldere momenten. En de liefde die hij uitstraalde, ik kan het gewoon met geen pen beschrijven wat hij heeft gedaan. Wat mijn vader nog heeft kunnen zeggen tegen zijn kleinkinderen, tegen mij en mijn zusters, alsof één moment de impact heeft van de eeuwigheid.”
